二十四節気 – 24 Tiết khí Nhật Bản

 

Bạn có biết Tiết khí Nhật Bản là như thế nào không? Cùng trung tâm tiếng Nhật Kosei tìm hiểu về một sản phẩm văn hóa đa quốc gia hết sức thú vị này nhé!!

二十四節気

24 TIẾT KHÍ

Bạn có thể đang cảm thấy hơi mơ hồ về khái niệm Tiết khí, nhưng ở Việt Nam, bạn có thể từng nghe nhiều đến “tiết Thanh Minh – tiết tảo mộ ” hoặc “ngày Hạ Chí – khoảng thời gian nóng nhất trong năm”. Những năm gần đây, từ “Đại hàn” cũng được sử dụng phổ biến để chỉ những ngày thời tiết rét đậm. Ngoài ra, hầu hết trong mỗi gia đình Việt Nam đều có những cuốn lịch có ghi cả ngày tính theo Âm lịch, trên đó hẳn sẽ chú thích đầy đủ về các “tiết khí”.

Cùng với với hệ thống Âm lịch có nguồn gốc từ Trung Quốc, lan rộng ra khắp các nước châu Á từ xa xưa, hệ thống các tiết khí du nhập vào Nhật Bản vào khoảng thế kỉ 6 và được sử dụng phổ biến ở nước này cho đến tận trước đầu thời đại Meiji (1873).

Để định nghĩa, 節気（せっき－Tiết khí） là cách gọi chung 24 điểm đặc biệt trên quỹ đạo của Trái Đất xung quanh Mặt Trời, mỗi sekki sẽ bao gồm 3 候（こ­－hậu）, tổng cộng là 72候. Nhờ đó mà người xưa có thể chia thời gian trong một năm thành 4 mùa, đặc biệt ở Nhật Bản thì giữa các mùa và các giai đoạn trong mỗi mùa đều có sự phân tách riêng biệt và rõ ràng với rất nhiều ý nghĩa trong đời sống từng gắn bó mật thiết với nông nghiệp của người Nhật xưa.

Ngày nay, người Nhật cũng không còn sử dụng phổ biến hệ lịch cũ này nữa, nhưng hệ thống các tiết khí trong năm vẫn thường được nhắc tới như một thói quen trong đời sống văn hóa đất nước này, và chúng vẫn còn nguyên vẹn ý nghĩa cũng như tính chính xác khi đối chiếu với các hiện tượng thời tiết xảy ra trong năm ở Nhật.

Điển hình, những ngày cuối tháng 7 vừa qua Nhật Bản chứng kiến một đợt nắng nóng đỉnh điểm, đây cũng chính là khoảng thời gian diễn ra Tiết Đại Thử (大暑, bắt đầu từ ngày 23/7).

Và dưới đây là danh sách các 24 tiết khí trong một năm được tính theo Dương lịch (có thể được tính lại mỗi năm, nhưng chỉ sai khác 1,2 ngày).

	節気（せっき）		Ý nghĩa		Ngày bắt đầu 2019 (Dương lịch)
Mùa xuân	立春	りっしゅん	Lập Xuân	Bắt đầu mùa xuân	4/2
	雨水	うすい	Vũ Thủy	Mưa ẩm	19/2
	啓蟄	けいちつ	Kinh Trập	Sâu nở	6/3
	春分	しゅんぶん	Xuân Phân	Giữa xuân	21/3
	清明	せいめい	Thanh Minh	Trời trong sáng	5/4
	穀雨	こくう	Cốc Vũ	Mưa rào	20/4
Mùa hè	立夏	りっか	Lập Hạ	Bắt đầu mùa hè	6/5
	小満	しょうまん	Tiểu Mãn	Trẻ em, cây duối vàng	21/5
	芒種	ぼうしゅ	Mang Chủng	Chòm Tua Rua mọc	6/6
	夏至	げし	Hạ Chí	Giữa hè	22/6
	小暑	しょうしょ	Tiểu Thử	Hơi nóng	7/7
	大暑	たいしょ	Đại Thử	Nóng gắt	23/7
Mùa thu	立秋	りっしゅう	Lập Thu	Bắt đầu mùa thu	8/8
	処暑	しょしょ	Xử Thử	Mưa ngâu	23/8
	白露	はくろ	Bạch Lộ	Nắng nhạt	8/9
	秋分	しゅうぶん	Thu Phân	Giữa thu	23/9
	寒露	かんろ	Hàn Lộ	Mát mẻ	8/10
	霜降	そうこう	Sương Giáng	Sương mù xuất hiện	24/10
Mùa đông	立冬	りっとう	Lập Đông	Bắt đầu mùa đông	8/11
	小雪	しょうせつ	Tiểu Tuyết	Tuyết rơi nhẹ	22/11
	大雪	たいせつ	Đại Tuyết	Tuyết dày	7/12
	冬至	とうじ	Đông Chí	Giữa đông	22/12
	小寒	しょうかん	Tiểu Hàn	Rét nhẹ	6/1
	大寒	だいかん	Đại Hàn	Rét đậm	20/1

Rất nhiều các sự kiện văn hóa truyền thống Nhật Bản, điển hình là các lễ hội đã được xác lập từ xưa dựa trên hệ lịch cũ như Hina Matsuri (Lễ hội búp bê) hay Tanabata (Lễ Thất tịch). Tuy nhiên, giữa lịch Âm và lịch Dương đôi khi có sự chênh lệch đến cả tháng, nên sẽ là không hợp lý nếu sử dụng ngày tháng theo lịch Dương để tổ chức các sự kiện của quy định bởi lịch Âm. Đó là vì sao, ngày nay khi hệ lịch Gregoria phổ biến tại Nhật, nhiều địa phương quyết định hoãn việc tổ chức các sự kiện văn hóa lại khoảng 1 tháng, để phù hợp với diễn biến thời tiết.

Sự thật này khá hiển nhiên, nhưng không thể hiện rằng hệ lịch cũ cùng các phát kiến như 24 tiết khí và 72 hậu không còn chính xác và lỗi thời, vì như chúng ta đều biết rằng các lễ hội vẫn diễn ra quanh năm với sự tính toán sao cho phù hợp, để người dân Nhật Bản dù đã từ bỏ hệ lịch cũ của mình, nhưng vẫn không ngừng gìn giữ, duy trì và lưu truyền những giá trị văn hóa truyền thống mà ông cha họ đã tin tưởng và sử dụng suốt nhiều thế kỉ qua.

Việt Nam ta thì vẫn còn sử dụng rất nhiều các ứng dụng của hệ lịch Âm đúng không nào. Mọi người thử đối chiếu xem hôm nay là tiết khí gì, và thời tiết có diễn biến tương ứng không nhé!